Nhiều khi melo quá trớn khiến câu chuyện trở thành nặng nề hoặc sức chuyển tải thông báo yếu, ít, sự quyến rũ nên chi không cao
Thủ pháp diễn đạt Cho dù chúng ta đã có nhiều thành tựu, có nhiều phim xếp vào hàng kinh điển đã được sàng lọc qua thời kì và qua nhiều thế hệ khán giả. Trong khi đó ở trong phim của các nước tây Âu, chết là báo tử, là người vợ sau đó có quyền yêu quyền đi bước nữa…rất đơn giản và chả cần phải băn khoăn điều gì cũng như tầng lớp của họ chả ì xèo gì. Không có cuộc chiến tranh nào lại không cân sức như cuộc chiến tranh chống Mỹ của Việt Nam: nghèo tranh đấu với kẻ giàu, khí giới thô sơ, ít oi chống chọi với trang bị vũ khí tối tân, lối đánh du kích chống lại lối đánh hiện đại.
(TGĐA) - Tính dân tộc là gì nếu đó không phải là những bản sắc biệt lập độc đáo của dân tộc đó làm cho người ta dễ nhận ra nhất. Nghệ thuật điện ảnh nhập cảng vào nước ta muộn nhất so với các loại hình nghệ thuật khác, do vậy, chỉ từ khi nước Việt nam dân chủ cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập và lãnh đạo, điện ảnh Việt Nam nói chung, phim truyện Việt Nam nói riêng mới có điều kiện phát triển mạnh mẽ.
Tre không vác dọc song vác ngang…có cái quạt mo thôi nhưng lại thích đổi và phải đổi được ba bò chín trâu cơ…ba đời tổ tông con đều ngớ ngẩn cám hấp thì sao mà khá được…thánh sư ta thật thâm thúy và tôi rất lấy làm tiếc rằng phim truyện Việt Nam những năm gần đây chúng ta đã không chú ý lắm đến về mảng đề tài hí hước này. Và may thay, nhờ vậy chúng ta có được bộ phim có thể nói là một trong những bộ phim vào hàng kinh điển của điện ảnh nước nhà.
Trong các phim Việt tiết tấu thủng thỉnh, dù thể loại phim hành động thì cũng đánh nhau một cách thủng thẳng, chậm rãi - hét là chính, hù dọa là chính chứ ít khi đánh võ thật. Vươn lên để phóng thích dân tộc khỏi ách nô lệ, vươn lên để làm giàu cho tổ quốc, vươn lên để không chỉ xóa nạn đói sau 1945 mà con trở thành nước xuất khẩu gạo đứng thứ nhất nhì trên thế giới, vươn lên không chỉ xóa mù chữ sau năm 1954 mà còn trở nên sơn hà có trình độ tri thức cao.
Chẳng thể chỉ tính đến sự dị biệt mà sao lãng đi tính toàn cầu của nó. Chỉ xin nêu bộ phim Cánh đồng hoang và một vài phim được nhắc đến sau đây làm thí dụ để phân tích. Trong khi đó mảng văn học dân gian, kho tàng chuyện cười, chuyện tiếu lâm vô cùng phong phú của tiên nhân lại chưa được khai phá mấy.
Các nghệ sĩ điện ảnh tuy hoạt động trong lĩnh vực đương đại nhanh nhậy nhất về kỹ thuật biểu đạt
Thế giới còn nhận ra đó là Việt Nam chứ không phải nơi nào khác với những cảnh quan tự nhiên độc đáo: cánh đồng lúa nước, với những cánh rừng đầy sông lạch ngang dọc…ngôi nhà nổi của hai vợ chồng với những sinh hoạt đời thường của họ, gian khổ thiếu thốn mà vẫn lạc quan yêu đời, hạnh phúc.
Do vậy trong hầu hết các tác phẩm văn chương nghệ thuật nói chung, phim truyện điện ảnh nói riêng âm hưởng này vẫn là chủ đạo.
Khát vọng vươn lên Cảnh trong phim Đừng đốt Một đất nước có quá nhiều giặc giã (giặc ngoại xâm, giặc đói, giặc dốt ) nên đòi hỏi các nhân vật trong phim truyện Việt Nam đầy ý chí vươn lên biểu lộ khát vọng của dân tộc. Y phục nói trên với chiếc khăn rằn đó chính là điểm nhấn, là đặc tính biệt lập của đồng bào Nam Bộ.
Cạnh đó tính dân tộc cũng mô tả qua một số bộ phim truyện hài điển hình như phim Thằng Bờm của đạo diễn Lê Đức Tiến. Ăn nhanh – đúng, ăn xuê xoa, ăn gì cũng được biểu lộ đức tính giản dị tiểu nông, đi chậm thì càng đúng.
Tính cách nhân vật Bối cảnh lịch sử như đã nói ở phần trên tất dẫn đến việc tạo ra những tính cách nhân vật lịch sử mang tính biệt lập. Hy sinh tuổi xanh, tình ái vì mục đích cao cả: mở đường cho xe vào tiền phương. Cho dù họ chỉ là 10 cô gái trong muôn vàn các cô gái trẻ trung dung dị của Việt Nam khác. Cho dù nhiều phim mang tính dân tộc đặc sắc như đã kể ở trên và có thể kể thêm như phim Đến hẹn lại lên của đạo diễn Trần Vũ cũng là một trong những phim, theo tôi rất mặn mà bản sắc dân tộc.
Và, tính cộng đồng của người Việt cũng rất lớn. Cánh đồng hoang là bộ phim làm về chiến tranh trong thời kì cuộc kháng chiến chống Mỹ đi vào giai đoạn cam go cao trào nhất với hình tượng hai vợ chồng người nông dân và một đứa con nhỏ trên cánh đồng ngập nước Nam Bộ. Đó không chỉ là muôn ngàn sự hy sinh khác nhau: hy sinh tính mệnh, xương máu với những hình tượng anh lính kiên cường ngã xuống ngoài trận địa, mãi mãi không trở về trong Bao giờ cho đến tháng mười của đạo diễn Đặng Nhật Minh mà còn là những hy sinh âm thầm vô hạn bến của người ở hậu phương: cha mẹ ngóng con, vợ ngóng chồng… Đây cũng là điểm chung của mọi cuộc chiến tranh vệ quốc trên thế giới.
Bỏ câu 8 vế thứ hai đi vì giờ chúng ta không mua đồ cũ nữa mà hầu như chỉ mua đồ mới đồ xịn.
Họ nhận ra đó là Việt Nam với những bộ trang phục màu gụ màu nâu quần ta, áo bà ba giản dị và độc đáo trong chiếc khăn rằn vắt vai, quấn cổ hoặc đội đầu tùy theo cách sử dụng của từng người bất kể là nam hay nữ.
Chúng ta có rất nhiều bộ phim truyện đã đi vào lịch sử điện ảnh nước nhà và được giải cao trong các kỳ LHPQT
Trên thế giới hỏi dân tộc nào không phải dùng khăn quấn cổ và đội đầu? Chiếc khăn rằn của chúng ta không giống chiếc khăn đen dài rộng trùm kín đầu, kín mặt của phụ nữ Ả Rập, lại cũng không giống với những chiếc khăn vuông to rộng sặc sỡ hoa văn của Nga hay các nước đông Âu…Các nhà điện ảnh Việt Nam rất chú ý đến chi tiết. Chỉ hơi tiếc đoạn kết tác giả phim đã khiên cưỡng quá (đã chính trị hóa) để cho Chi - ý trung nhân Nết xuất phát vô nam tranh đấu tiếp, để Nết lại một mình không kịp hưởng niềm vui vẹn tròn của sự đoàn tụ…khiến người xem chưa thấy thỏa mãn.
Nhưng ở Việt Nam lại hoàn toàn khác. Một dân tộc biết mang cái xấu, cái ngớ ngẩn, cái tính tình tiểu nông ra để tự hài hước diễu mình thì đó cũng chính là một dân tộc vĩ đại.
Luật là luật mà đạo là đạo. Nhưng ta có nét riêng đó là sự chịu đựng nỗi đau một mình như Duyên trong Bao giờ cho đến tháng mười khi biết tin chồng hy sinh mà không nỡ, chẳng thể nói cho bố chồng biết khi cụ đang ốm, cao hơn, còn nhờ thày giáo làng viết thư giả làm con trai cụ gửi về yên ủi bố chồng, cao hơn nữa là một mình chịu miệng tiếng, không dám nhận tình, niềm hạnh phúc riêng để sống vì đạo nghĩa với người đã khuất.
Nên chi điều này cũng làm nên sự khác biệt. Đây cũng là ưu điểm song song cũng là nhược điểm khi áp dụng nó trong quan hệ từng lớp “nhất thân nhì quen”. Từ câu chuyện đời, chuyện tình của Nết - một cô gái quan họ ở đất Kinh Bắc - với hình ảnh làng quê Bắc bộ cây tre bến nước sân đình, với y phục áo dài tứ thân khăn vấn, khăn mỏ quạ, với phong tục tập quán “cưới chạy tang” đám cưới đám tang rềnh rang dựng song song tiết tấu khá dồn dập kịch tính, đến sự bỏ chạy của Nết trong đêm tân hôn…đến chi tiết trốn trong chùa vô tình chạm vào cái chuông tiếng rung lên với vẻ mặt sợ hãi - tương phản với cảnh tự đánh chuông báo động để tự vệ ở cảnh cuối phim.
Đám ma đám cưới của họ cũng làm rất đơn giản gọn nhẹ theo phong tục tập quán của họ. Nguyễn Thị Hồng Ngát. Bao nhiêu cử nhân, các nhà khoa học, các GS trong nhiều lĩnh vực KT – VH - XH…những nhân vật này đã đi vào phim truyện Việt Nam một cách thiên nhiên trong các bộ phim tiền tuyến gọi, Đừng đốt … Các tướng lĩnh trong phim truyện Việt Nam tuy xuất hiện không nhiều nhưng cũng được đề cấp đến trong các phim Hà Nội 12 hôm mai của đạo diễn Bùi Đình Hạc, phóng thích Sài gòn của đạo diễn Long Vân, hình tượng Chủ tịch Hồ Chí Minh - người con điển hình cho cốt cách Việt trí dũng song toàn cũng được khắc họa khá rõ nét trong một số bộ phim truyện Việt Nam: Hà Nội mùa đông 46, đạo diễn Đặng Nhật Minh, Hẹn gặp lại Sài Gòn - đạo diễn Long Vân, Nguyễn Ái Quốc ở Hồng Kông - đạo diễn Nguyễn Khắc Lợi và Nhìn ra biển cả đạo diễn Vũ Châu.
Trong các bộ phim này có thể nói mỗi bộ phim thành công ở những mức độ khác nhau nhưng điều chung nhất là đều núm khắc họa một Hồ Chí Minh giản dị trong đời thường, sáng ý, sắc sảo, nhạy bén trong từng thời đoạn cam go của sơn hà để lựa dịp đưa cách mệnh Việt Nam đến ngày toàn thắng.
Đây cũng là một nét mang tính dân tộc tuy không phải là tối ưu lắm. Người viết bài này vốn là người sáng tác, không phải nhà lý luận nên chỉ có thể xới lên được một đôi điều rất nhỏ từ chiêm nghiệm thực tiễn của mình , hy vọng có được chút gì hữu dụng chăng? Cảnh trong phim phóng thích Sài Gòn Theo thiển nghĩ của tôi, tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam được trình bày rõ nét nhất dựa trên 4 mục nhỏ sau đây: Bối cảnh lịch sử Nước ta hàng nghìn năm nay có truyền thống chống giặc ngoại xâm bảo vệ chủ quyền giang sơn
Chi tiết cũng làm nên sự khác biệt và tôn tính dân tộc lên rất nhiều. Đây cũng là một trong những tượng trưng cao cả của tính dân tộc trong phim truyện Việt Nam.
Những điển hình độc đáo trên của bộ phim Cánh đồng hoang phải chăng đó chính là đã mang được tính dân tộc đặc trưng độc đáo nhất? Tôi đoan chắc rằng trong khi làm phim đạo diễn Hồng Sến chẳng bao giờ nghĩ đến tính dân tộc về lý thuyết, mà ông chỉ đưa vào phim với những trải nghiệm cuộc sống của mình, với những quan sát tinh tế của mình mà thôi.
Cao hơn cả là tình nước vô bờ bến trong khát vọng phóng thích dân tộc và kiến thiết tổ quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh xuyên suốt trong các bộ phim truyện Việt Nam nói trên. Phim chiến tranh đánh nhau tơi bời khói lửa cũng vậy…đang đánh nhau thì nhâm nhi hồi tưởng ôn nghèo kể khổ hay lãng mạn tình yêu gì đó…Tính dân tộc được mô tả trong phim có chút gì đó rất melodgame mà chúng ta hay bao biện là lãng mạn nghệ thuật.
Và tính dân tộc hay nói cụ thể hơn là bản sắc dân tộc của Việt Nam là gì? Điều này hẳn chúng ta phải chờ mong ở các nhà khoa học chuyên nghiên cứu về dân tộc học giải thích cụ thể hơn. Và nét riêng này đã gặp nét chung của nhân loại. Chính điều này cũng làm nên sự khác biệt giữa dân tộc này với một dân tộc khác, một quốc gia này với một quốc gia khác.
Thế giới thích bộ phim vì nghệ thuật diễn tả dung dị nhưng lại nổi bật lên tính quật khởi kiên cường của đôi vợ chồng này điển hình cho ý chí bất khuất của dân tộc Việt Nam. Đến âm nhạc và những làn điệu quan họ trong veo cất lên trong những kỳ lế hội hát câu giã bạn.
Có thể kể ra tinh thần đó trong các cô gái mở đường phim Ngã ba Đồng Lộc đạo diễn Lưu trọng Ninh.
Thì câu 6 ở trên cho đến nay tôi thấy vẫn đúng. Cảnh trong phim Đến hẹn lại lên Cạnh đó, có lẽ điều dễ nhận thấy nhất trong phim Việt khác phim Mỹ ở chỗ tiết tấu rất chậm.
Nhưng tư duy vẫn chưa thoát khỏi khuôn sáo cũ. Quờ những điều này làm nên đậm đặc chất dân tộc trong phim , làm nên sự khác biệt của phim Việt với phim của các nước khác. Làm sao để bảo tồn và phát huy tính dân tộc để không bị trộn lẫn và hòa tan trong biển cả bao la dân tộc tính trên toàn thế giới? Đồng thời nó cũng lại mang tính toàn cầu để có sự cộng hưởng chung.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét